Πολιτισμὸς τοῦ θυμοῦ, κατανάλωση σχέσεων

 Κορυφαῖοι ψυχαναλυτὲς περιγράφουν τὸν κλονισμὸ τῆς οἰκογένειας, 
τὴν κρίση παιδείας καὶ ὑπενθυμίζουν τὴ δύναμη τῆς ἀγάπης.

Τῆς Γιούλης Ἑπτακοίλης

Πολιτισμὸς τοῦ θυμοῦ: Θυμὸς ποὺ σωρεύεται καὶ γίνεται καταστροφικὴ ἔκφραση. Μοναξιά, συναισθήματα ἀνεπεξέργαστα καὶ καταπιεσμένα, σχέσεις δύσκολες καὶ ἐπιφανειακές. Ὁ θεσμὸς τοῦ γάμου καὶ τῆς οἰκογένειας στριμώχνεται καὶ ἀσφυκτιά, χάνει τὴν οὐσία τῆς συνάντησης καὶ συμπόρευσης, συχνὰ μετατρέπεται σὲ «χωματερὴ συναισθημάτων».

Τὰ πρόσφατα γεγονότα τοῦ Δεκεμβρίου μὲ τὶς βίαιες ἐκρήξεις τῶν νέων ἦταν μᾶλλον τὸ κερασάκι στὴν τούρτα, ἡ θλιβερὴ ἐπιβεβαίωση σὲ ὅσα ἐδῶ καὶ χρόνια ἐπισημαίνουν ψυχαναλυτὲς καὶ ψυχοθεραπευτές, μιλώντας οὐσιαστικὰ γιὰ ἕναν ἐπικίνδυνο «πολιτισμὸ θυμοῦ» ὁ ὁποῖος πρωτίστως τρέφεται ἀπὸ τὴν «oικογένεια σὲ κρίση» καὶ συντηρεῖται ἀπὸ τὸ σχολεῖο, τὴν τηλεόραση, τοὺς διαβρωμένους θεσμούς.

«Ἡ οἰκογένεια σὲ κρίση» εἶναι καὶ o τίτλος τοῦ συλλογικοῦ τόμου τῶν ἐκδόσεων Ἀκρίτας (ἐπιμέλεια Μαρία Δ. Κοκκίνου), ὅπου σημαντικοὶ πνευματικοὶ ἄνθρωποι τοῦ καιροῦ μᾶς τοποθετοῦν ὁ καθένας τὸ δικό του κομμάτι στὸ ψηφιδωτό των ἀνθρώπινων σχέσεων. Μιλοῦν γιὰ τὰ προβλήματα, ἐξυμνοῦν τὴν ὀμορφιὰ καὶ τὴ δύναμη τοῦ γάμου καὶ τῆς οἰκογένειας, τονίζουν τὴν ἀνάγκη συνεχοῦς ἐκμάθησης τῆς ἀγάπης.

Μιλήσαμε μὲ τρεῖς ἀπ’ αὐτούς, τὴν ψυχίατρo – ψυχοθεραπεύτρια Ἑλένη Καραγιάννη, τὸν ψυχίατρο – ψυχαναλυτὴ Ματθαῖο Γιωσαφὰτ καὶ τὸν πρωτοπρεσβύτερο Βασίλειο Θερμό, ψυχίατρο – ψυχοθεραπευτή.

Συμπόρευση ὁ στόχος τῆς γυναίκας

Ἡ ψυχίατρος - ψυχοθεραπεύτρια Ἑλένη Καραγιάννη ἀσχολεῖται ἰδιαίτερα, ἐδῶ καὶ χρόνια, μὲ τὶς γυναῖκες καὶ ξεκινάει τὸν συλλογισμὸ τῆς ἐπισημαίνοντας ὅτι «ἡ γυναίκα σήμερα ξεπερνάει τὴ φεμινιστικὴ ἀντίδραση τῶν ἄκρων καὶ ἀναζητάει τὴ συμπόρευση. Ψάχνει νὰ συναντηθεῖ ἀληθινά. Πρὶν ἀπὸ κάποια χρόνια, ἐθεωρεῖτο δυνατὴ μιὰ γυναίκα ποὺ τολμοῦσε νὰ χωρίσει. Σήμερα, αὐτὸ ἀλλάζει. Μιὰ γυναίκα ποὺ μὲ τὸν ἄντρα τῆς εἶναι εὐτυχισμένη θεωρεῖται πολὺ πιὸ δυνατή».

Ποιὸ εἶναι τὸ μυστικὸ μιᾶς ἐπιτυχημένης σχέσης;

«Ἡ ἐσωτερικὴ διεργασία», ἀπαντᾶ ἡ κυρία Καραγιάννη.

«Σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ βγαίνει πάντοτε ὁ ἡρωισμὸς πρὸς τὰ ἔξω, ἀξίζει πάρα πολὺ αὐτὸ ποὺ γίνεται μέσα στὰ μεταλλεῖα τῆς καρδιᾶς. Βαθιὰ στὰ ἀνθρώπινα συναισθήματα. Τὸ πρόβλημα εἶναι πῶς θὰ δουλέψουν οἱ ἄνθρωποι τὰ συναισθήματά τους καὶ πῶς θὰ μπορέσουν νὰ τὰ ἐκφράσουν σωστά.

Ἂν ἀνοίξουμε ἕνα ὁποιοδήποτε σίριαλ θὰ δοῦμε ὅτι ἁπλῶς ἀδειάζω τὰ σκουπίδια μου στὸν ἄλλο, τοῦ λέω αὐτὸ ποὺ μὲ ἔχει δυσκολέψει καὶ νομίζω ὅτι ἔχω ἀνακουφιστεῖ. Αὐτὸ δὲν εἶναι ἔκφραση συναισθήματος. Τὸ συναίσθημα τὸ ἀκοῦς, τὸ ἐπεξεργάζεσαι, βλέπεις ποιὸν ἀφορᾶ καὶ ὅταν θέλεις νὰ τὸ ἐκφράσεις, πρέπει νὰ τὸ κάνεις ὄχι παρορμητικὰ καὶ νὰ εἶσαι ἕτοιμος γιὰ τὴν ἀντίδραση τοῦ ἄλλου. Δηλαδή, νὰ ἐκφράσεις τὸν θυμό σου μὲ στόχο νὰ συναντηθεῖς μαζί του. Ὅταν αὐτὸ δὲν γίνεται στὴν οἰκογένεια, ὅταν δὲν ὑπάρχει αὐτὴ ἡ δεξιότητα, γιατί γιὰ δεξιότητα πρόκειται, συχνὰ ταυτίζεται ὁ θυμὸς μὲ τὴν καταστροφικὴ ἔκφραση. Ἂν θέλετε τὴ γνώμη μου γιὰ τοὺς θυμοὺς καὶ τὶς ἐκρήξεις τοῦ Δεκεμβρίου, αὐτὸ πού μου ἔβγαζαν ἦταν τεράστια μοναξιά. Μπορεῖ στὶς μέρες μας νὰ ἔχουμε μεγάλη ἀνάπτυξη τοῦ νοητικοῦ εἶναι, ὅμως, εἰς βάρος τοῦ συναισθηματικοῦ καὶ πολλὰ παιδιὰ παραπονοῦνται ὅτι δὲν ὑπάρχει κανεὶς νὰ τὰ ἀκούσει».

Αὐτὰ ποὺ δὲν φαίνονται

Ἀπὸ τί κινδυνεύει, λοιπόν, ἡ οἰκογένεια;

«Ἀπὸ τὸ νὰ μὴν ἐπενδύσουμε στὴν ὀμορφιὰ καὶ τὴ δύναμή της. Πολλὲς γυναῖκες στὴ δουλειὰ τοὺς εἶναι ἄνετες καὶ εὐχάριστες καὶ ὅταν ἐπιστρέφουν σπίτι, αἰσθάνονται νὰ τρελαίνονται. Γιατί αὐτὸ ποὺ κάνει μιὰ γυναίκα στὴ δουλειὰ τῆς εἶναι μετρήσιμο, ἐνῶ αὐτὰ ποὺ χτίζονται στὰ δωμάτια ἑνὸς σπιτιοῦ δὲν εἶναι ἄμεσα μετρήσιμα.

Μακροπρόθεσμα βλέπεις ἀποτελέσματα. Ἀξίζει, λοιπόν, νὰ ἐπενδύσουμε σ’ αὐτὰ ποὺ δὲν φαίνονται. Καὶ μέσα ἀπ’ αὐτὴ τὴ διαδικασία πρέπει νὰ χαίρονται καὶ οἱ γονεῖς, γιατί σήμερα ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ σταθεῖ μόνο μὲ τὴ θυσία. Καὶ ἐν τέλει, ἡ οἰκογένεια γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἐπιβιώσει πρέπει νὰ συνδυάσει δύο ἀγαθά: τὸ ἀγαθό της αὐτονόμησης, δηλαδὴ τὸ κάθε μέλος νὰ γίνεται ἀποδεκτὸ γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς ποὺ εἶναι, καὶ τὸ ἀγαθό της αἴσθησης τοῦ ἀνήκειν».

Εὐθύνες σὲ φεμινισμὸ καὶ σεξουαλικὴ ἀπελευθέρωση

«Μπορεῖ στὶς μέρες μας ἡ οἰκογένεια νὰ περνάει μιὰ ἰδιαίτερη κρίση, ἀλλὰ δὲν νομίζω ὅτι θὰ πεθάνει», λέει στὴν «Κ» ὁ ψυχίατρος – ψυχαναλυτὴς Ματθαῖος Γιωσαφάτ.

«Δὲν ἔχει βρεθεῖ ἀκόμη κάτι τὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ ἀντικαταστήσει τὸν γάμο σὰν ψυχοσυναισθηματικὴ καὶ κοινωνικὴ μονάδα». Ὁ κ. Γιωσαφὰτ δὲν ἀρνεῖται ὅτι τὸ παραδοσιακὸ μοντέλο τῆς οἰκογένειας ἀλλάζει. «Ἔχει ἤδη ἀλλάξει σημαντικά. Μὲ τὴν τηλεόραση καὶ τὰ ΜΜΕ καὶ κυρίως μὲ τὸ Ἰντερνέτ, ἡ ἐπίδραση μεταξύ των κρατῶν εἶναι πολὺ ἔντονη καὶ οἱ κοινωνίες μεταβάλλονται. Ὁ γάμος ἐπηρεάστηκε ἀποφασιστικὰ ἀπὸ τὴ σεξουαλικὴ ἐλευθερία, ἡ ὁποία στὴν Ἑλλάδα ἦρθε μὲ ἔντονο τρόπο. Ὅταν ἔφυγα πρὶν ἀπὸ σαράντα χρόνια γιὰ τὸ Λονδίνο ἄφησα πίσω μου μιὰ πουριτανικὴ Ἑλλάδα καὶ τώρα εἴμαστε μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ ἀπελευθερωμένες σεξουαλικὰ χῶρες. Ἰδιαίτερα ἡ νέα γενιὰ εἶναι ὑπερβολικὰ ἐλεύθερη. Χωρὶς νὰ εἶμαι πουριτανός, δὲν συμφωνῶ νὰ κάνουν σὲξ κοριτσάκια καὶ ἀγοράκια 12 καὶ 14 ἐτῶν.

Χαλάρωση ἠθῶν

«Ὅλα αὐτὰ δημιουργοῦν πρόβλημα ὑπερκορεσμοῦ στὴ νεολαία καὶ ἡ σεξουαλικὴ ἀπελευθέρωση ἐπιφέρει χαλάρωση τῶν ἠθῶν καὶ τοῦ δεσμοῦ τοῦ γάμου. Ὑπάρχει τεράστιο ποσοστὸ ἀνδρῶν μὲ ἐξωσυζυγικὲς σχέσεις – σύμφωνα μὲ διεθνεῖς στατιστικὲς ἀγγίζει τὸ 90%. Ἀλλὰ καὶ οἱ γυναῖκες δὲν πᾶνε πίσω, φτάνοντας –ἂν καὶ ὄχι μὲ ἐπίσημες μετρήσεις– περίπου τὸ 60–70%. Καὶ ἡ σημαντικότατη κοινωνικὴ ἀλλαγὴ εἶναι ὅτι οἱ περισσότεροι ἄνδρες σήμερα ἀποδέχονται τὴν ἀπιστία τῆς συζύγου. Κάτι ἀδιανόητο στὸ παρελθόν».

Γιὰ τὸν Ματθαῖο Γιωσαφὰτ πλῆγμα στὴν οἰκογένεια ἐπέφερε ὁ φεμινισμός. «Εἶμαι ὑπὲρ τοῦ φεμινισμοῦ, ἀλλὰ σήμερα βλέπω ὅτι τὰ παιδιὰ ἔχουν μεγάλα προβλήματα, δὲν μποροῦν νὰ δημιουργήσουν ἀσφαλῆ ταυτότητα, δὲν μποροῦν νὰ μάθουν νὰ ἀγαποῦν, νὰ κάνουν σχέσεις. Ὅταν ἡ γυναίκα δουλεύει, ἀναγκάζεται νὰ ἀφήνει σὲ ἄλλους τὴν ἐπιμέλεια τοῦ παιδιοῦ, ἰδίως στὰ κρίσιμα πρῶτα χρόνια, καί, κυρίως, στὸ πρῶτο ἔτος, ποὺ τὸ παιδὶ χρειάζεται ἀπολύτως ἕναν ἄνθρωπο, τὴν ἴδια μυρωδιά, τὴν ἴδια κίνηση. Κι ὅταν ὑπάρχουν τρεις–τέσσερις ἄνθρωποι, ἀκόμη κι ἂν εἶναι καλὰ αὐτὰ τὰ ἄτομα, εἶναι χειρότερα ἀπὸ μιὰ μητέρα ποὺ δὲν εἶναι καὶ πολὺ καλή».

Δὲν ξέρουν ν’ ἀγαποῦν

Σὲ ὅλα τα παραπάνω ὀφείλεται ἡ ἔκρηξη τῶν νέων τὸν περασμένο Δεκέμβριο καὶ ὄχι στὴν οἰκονομικὴ κρίση, ὑποστηρίζει ὁ κύριος Γιωσαφάτ. «Αὐτὰ τὰ παιδιὰ καλοτρῶνε, ἔχουν ἄφθονο χαρτζιλίκι, κινητὰ τηλέφωνα, ὅ,τι ἐπιθυμοῦν. Δὲν ἔχουν ὅμως τὴν ἱκανότητα νὰ ἀγαποῦν οὔτε ἰδιαίτερη ἐπιθυμία γιὰ τὸ μέλλον καὶ ἔτσι ξεσποῦν σὲ μιὰ ἐπιθετικότητα ἡ ὁποία πιστεύω ὅτι στὸ μέλλον θὰ ἐνταθεῖ κι ἄλλο. Δυστυχῶς, φταῖμε ἐμεῖς, οἱ οἰκογένειες καὶ τὸ σχολεῖο».

Τὸ ποσοστὸ τῶν καλῶν γάμων, ἐπισημαίνει, εἶναι μόλις 10%. Μάλιστα, 8 στὰ 10 διαζύγια ἐκδίδονται μὲ ἐπιθυμία τῆς γυναίκας. Ἡ σημασία μιᾶς καλῆς σχέσης ὅμως εἶναι τεράστια. «Οἱ ἄνθρωποι εἶναι καλύτεροι ὅταν μποροῦν νὰ ἔχουν μιὰ καλὴ σχέση. Ἂν ἀγαπιέται τὸ ζευγάρι, τὰ παιδιὰ βγαίνουν καλά, καὶ δὲν ἔχουν τὰ προβλήματα ποὺ δημιουργεῖ ἡ συζυγικὴ δυσαρμονία. Βέβαια, οἱ ἄνθρωποι δὲν ἔχουν καμία τάση νὰ πρέπει νὰ μείνουν παντρεμένοι. Καὶ γιὰ πολλούς το διαζύγιο εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος. Εἴτε ὅμως συνεχίσουν τὸν γάμο εἴτε ὄχι, πρέπει ὁπωσδήποτε νὰ ἀκολουθήσουν θεραπεία γιατί ἀλλιῶς θὰ βροῦν μπροστά τους τὰ ἴδια προβλήματα. Δυστυχῶς, τὰ ἀσυνείδητα πράγματα ἐπαναλαμβάνονται».

Τὸ ἑλληνικὸ σχολεῖο εἶναι πηγὴ βίας καὶ ἐπιθετικότητας

«Στὸν γάμο ὑπάρχει ἀναμφίβολα μεγαλύτερη φθορὰ ἀπ’ ὅ,τι στὸ παρελθόν, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ οἱ καλὲς στιγμὲς εἶναι περισσότερες καὶ βαθύτερες. Ἐπειδὴ ὅμως ἡ φθορὰ εἶναι μεγάλη, μᾶς δημιουργεῖ τὴν αἴσθηση κρίσης στὸν γάμο», λέει στὴν «Κ» ὁ πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός, ψυχίατρος – ψυχαναλυτὴς παιδιῶν, ἐφήβων, νέων.

«Στὴν πραγματικότητα θὰ ἔλεγα ὅτι ὅπως ὁ γάμος ἔτσι καὶ ἡ οἰκογένεια ἔχει πολὺ περισσότερους βαθμοὺς ἐλευθερίας. Αὐτὸ δημιουργεῖ πολὺ ὀδυνηρὲς καταστάσεις κρίσης, ἀλλὰ καὶ δυνατότητες ποὺ δὲν ὑπῆρχαν παλιά. Τὸ ἄτομο, χειραφετημένο ἀπὸ τὶς παλιὲς συλλογικότητες, πληρώνει τὸ τίμημα ἡ συναισθηματική του ζωὴ νὰ λαμβάνει χώρα σὲ ὑψηλότερες θερμοκρασίες. Ἐκεῖ ὅμως ποὺ θὰ ἔλεγα ὅτι πράγματι ὑπάρχει κρίση εἶναι στὸ γεγονὸς ὅτι ἀμφισβητεῖται ὁ ὁρισμὸς τῆς οἰκογένειας. Στὸ πλαίσιο μιᾶς ἔμμονης ἰδέας γιὰ ἀλλαγὴ ἢ ἁπλὰ γιὰ συμμόρφωση στὶς ἐπιθυμίες τῶν ἀνθρώπων, ὀνομάζουμε οἰκογένεια ὁποιοδήποτε νοικοκυριό. Ἀκόμη κι ἂν μέλος εἶναι ἕνα κατοικίδιο ζῶο. Ἐπίσης, δὲν μπορῶ νὰ θεωρήσω ὅτι ἐντάσσεται στὸ πλαίσιο μιᾶς ὑγιοῦς οἰκογένειας ἡ προγραμματικὴ ἐπιθυμία νὰ εἶναι ἐξαρχῆς μονογονεϊκή».

- Ποῦ βρίσκεται ἡ πηγὴ τῶν προβλημάτων τῆς σύγχρονης οἰκογένειας;

- Ἔχουμε εἰσέλθει στὴ μεταμοντέρνα ἐποχὴ ὅπου κυριαρχεῖ ἡ κοινωνία τοῦ θεάματος, ἡ ὁποία ἔχει κάνει τοὺς ἀνθρώπους πολὺ πιὸ ἀπαιτητικοὺς καὶ παρορμητικούς. Ἔτσι, πολλοὶ ἄνθρωποι μυοῦνται ἀπὸ μικροὶ στὴ λογική του νὰ μὴν ψάχνουν τὸν ἑαυτὸ τοὺς βαθύτερα, νὰ μὴν προχωροῦν σὲ μιὰ ἐξυγίανση τῶν κινήτρων καὶ τῶν σχέσεών τους, ἀλλὰ στὸ νὰ ἐπιδιώκουν τὴν ἄμεση ἱκανοποίηση. Μιὰ σχέση ἔρχεται νὰ ἀντικαταστήσει κάποια ἄλλη, τὸ ὁποῖο τελικὰ μετατρέπει τὸν ἄνθρωπο σὲ καταναλωτὴ σχέσεων.

Ἐπίσης, ἡ Εὐρώπη πάσχει ἀπὸ ἰδανικὰ καὶ ἔρχεται ἡ Ἀμερικὴ νὰ δώσει τὸν τόνο παγκόσμια, ὄχι πάντοτε μὲ τὸν σωστὸ τρόπο. Ἡ Εὐρώπη, φρονῶ, δὲν ἔχει ἀνακάμψει ἀκόμη ἀπὸ τοὺς δύο πολέμους, κάτι ποὺ φανερώνεται ὡς ἰδεολογικὴ κρίση μέχρι μηδενισμοῦ. Καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, εἶναι τραγικὰ ἀντιφατικὸ ὅτι ἀγωνίζεται γιὰ ἕνα κοινωνικὸ κράτος ποὺ θὰ βοηθήσει τὴν οἰκογένεια, ἀλλὰ ταυτόχρονα δὲν ἔχει πρόβλημα νὰ κάνει σεξουαλικὸ τουρισμὸ σὲ παιδιὰ χωρῶν τοῦ Τρίτου Κόσμου ἢ νὰ χειρίζεται μὲ τέτοιον τρόπο τὴ μετανάστευση, ὥστε νὰ καταστρέφει τὶς οἰκογένειες αὐτῶν ποὺ μένουν πίσω.

Ὑπάρχει πάντα μιὰ πίσω αὐλὴ στὸν πολιτισμό μας.

- Συνδέετε τὰ γεγονότα τοῦ Δεκεμβρίου μὲ τὴν κρίση στὴν οἰκογένεια;

- Διακρίνω θυμό, ὁ ὁποῖος πηγάζει ἀπὸ τὴ διαπίστωση τῆς μεγάλης ὑποκρισίας στὴ δημόσια σφαίρα. Ἐπίσης, τὸ ἑλληνικὸ σχολεῖο εἶναι πηγὴ βίας καὶ ἐπιθετικότητας. Καταστρέφει τὸ νόημα γιὰ τὸ ὁποῖο ὑποτίθεται ὅτι βρίσκονται οἱ νέοι μέσα στὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα. Κι ὅταν σὲ ἕνα νέο καταστρέφεις τὸ νόημα, θυμώνει ἀφάνταστα.

- Στὸ κείμενό σας ἀναφέρεστε καὶ στοὺς μετανάστες. Θεωρεῖτε ὅτι μᾶς εἶναι δύσκολο νὰ δεχθοῦμε τὸν ξένο;

- Σὲ γενικὲς γραμμὲς τὰ πήγαμε ἀρκετὰ καλά. Δυσκολευόμαστε ὅμως, μὲ τὴν ἔννοια ὅτι διακατεχόμαστε ἀπὸ τὴν ἀνασφάλεια ἐκείνη ποὺ σχηματίζει τὴ θεμελιώδη μας ἀντίφαση: ἀπὸ τὴ μία πάσχουμε ἀπὸ μεγάλη μειονεξία καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη προσπαθοῦμε νὰ τὴν ξεπεράσουμε μέσα ἀπὸ φαντασιώσεις πὼς εἴμαστε σπουδαῖοι. Κάτι ποὺ δυσκολεύει τὴν ἀποδοχὴ τοῦ ξένου. Ἀλλὰ πάλι καλά. Καὶ σ’ αὐτὸ ἔχει βοηθήσει το ὅτι ἡ θρησκευτικότητά μας εἶναι μεγαλύτερή του εὐρωπαϊκοῦ μέσου ὄρου. Γνωρίζω ὅτι σὲ μεγάλο βαθμὸ ἡ συμπαράσταση πρὸς τοὺς μετανάστες ἐμπνέεται ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή. Παρὰ τὰ ἀρνητικὰ φαινόμενα κάποιου ἐθνικισμοῦ, ὁ ὁποῖος καλλιεργεῖται ἀπὸ ἐκκλησιαστικοὺς χώρους.

- Σὲ ὅλα αὐτὰ ποῦ περιγράφετε, ποιὰ ἡ σημασία τοῦ θρησκευτικοῦ αἰσθήματος;

- Ὅταν ὑπάρχει θεολογικὴ ὑποδομὴ στὴ σκέψη μας καὶ στὰ βιώματά μας, τότε ὅλα τα ἀνθρώπινα μὲ τὰ ὁποῖα ἐμπλεκόμαστε, ἐνῶ δὲν καταργοῦνται, ἀποκτοῦν ἄλλο νόημα. Αἰσθάνεται κανεὶς τὴ δωρεὰ νὰ εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καὶ τὴ δωρεὰ νὰ ἔχει ἑνωθεῖ μὲ ἀγάπη μὲ μίαν ἄλλη εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Καὶ νὰ ἔχουν δημιουργήσει παιδιὰ ποὺ εἶναι εἰκόνες τοῦ Θεοῦ. Ὅλη αὐτὴ ἡ διαδικασία εἶναι ἡ εἰσαγωγὴ τοῦ μυστηρίου στὴ ζωή μας.

- Ἔρχεται ἕνας νέος καὶ σᾶς λέει ὅτι τοῦ εἶναι δύσκολο νὰ βρεῖ τὴν εὐτυχία. Τί θὰ τοῦ ἀπαντήσετε;

- Ἡ εὐτυχία δὲν εἶναι στόχος τὸν ὁποῖο πρέπει νὰ φτάσεις. Βρίσκεται στὴ διαδικασία τῆς ἀγάπης. Τῆς συνεχοῦς ἐκμάθησης νὰ ἀγαπάει κανεὶς καὶ νὰ συγχωρεῖ, διεργασίες ποὺ ἀποτελοῦν καὶ τὴν ὡρίμασή μας. Κάτι ποὺ συναρτᾶται ἄμεσα μὲ τὴ δίψα μας γιὰ τὴ ἀλήθεια. Ὁ Ντοστογιέφσκι γράφει ὅτι ἂν λέμε συνέχεια ψέματα στὸν ἑαυτό μας στὸ τέλος θὰ χάσουμε τὴν ἱκανότητα νὰ ἀγαπᾶμε.

Πηγή: Καθημερινή, Μάρτιος 2009, Γιούλη Ἑπτακοίλη 01-03-09, Ἀέναη ἐπΑνάσταση